Als sterven minder pijn doet dan leven…

In Nederland overlijden gemiddeld 1.850 mensen per jaar door suïcide. Dat zijn er vijf per dag. Er kunnen tal van redenen voor zijn, en ook christenen kunnen hiermee worstelen. Ik ben blij dat er meer ruimte komt om hierover open en eerlijk te spreken.

Jaren geleden was ik op zendingsreis in Zuid-Afrika, samen met mijn vrouw Joyce en een groep jongeren. We bezochten verschillende kerken en scholen om het evangelie tee vertellen. Overal waar we kwamen werd massaal gereageerd op de vraag wie Jezus wilde leren kennen. We hebben zelfs een keer een spontane doopdienst gehouden. Een ware mini opwekking!
Ik weet nog goed dat we op een avond ook een jeugdgroep bezochten, die we mochten bemoedigen door middel van Woord en gebed. Een avond als elke andere avond. Maar dee volgende dag ontvingen we verschrikkelijk nieuws! Eén van de jongeren had in die nacht zijn leven genomen. Voor mij de eerste keer dat ik zelfdoding van zo dichtbij meemaakte. Ik was aangeslagen en verward tegelijk, want ik dacht: hè, wíj waren toch in de buurt? Was ons gebed niet voldoende? Hadden we Gods stem niet goed verstaan? Hadden we dit niet kunnen voorkomen?

Aannames

Naast al die vragen zat mijn hoofd vol evangelische aannames. Zelfmoord valt toch onder de categorie ‘zonde’? Als je jezelf van je leven berooft, sterf je toch in zonde? Hoe zeker is je eeuwige bestemming dan nog? Het hield me volop bezig. Maar wat ik me op dat moment niet realiseerde, is dat deze jongen in feite doodziek was… en écht geloofde dat de dood minder pijnlijk was dan het leven. Dat je je hier geen voorstelling van kunt maken, begrijp ik. Toch zijn er tal van mensen die dit van dichtbij meemaken en kunnen bevestigen: het is niet zozeer een keus, maar een wanhoopsdaad.
Vaak worden we als christenen overvallen door bovenstaande gebeurtenissen. We gaan er lichtjes mee om en zeggen: “Maar God is toch je hulp?” Of: “Hoe kan dit je overkomen als je christen bent?” Mijn vraag is: hoe verwachten we dat mensen eerlijk zijn over wat er bij ze vanbinnen speelt, als we op deze manier met ze omgaan? Er kunnen tal van redenen zijn voor iemands worsteling: een letterlijke mentale ziekte, een traumatische gebeurtenis uit het verleden of scheefgroei vanwege interne geloofssystemen. Wat het ook is: we zijn met al deze dingen welkom bij Jezus! Kijk maar naar de vertroostende woorden uit Psalmen 34:19: Gebroken mensen is de Heer nabij, Hij redt wie zwaar wordt getroffen. In de Amplified vertaling staat het nog mooier: The Lord is close to the brokenhearted and saves those who are crushed in spirit.

(Niet) vatbaar

Zelf heb ik ook enorm geworsteld met mijn mentale gezondheid. Ik schrijf hier uitgebreid over in mijn biografie, die in 2024 zal verschijnen. Dit was in een periode dat ik nog leefde in de veronderstelling dat christenen hier niet vatbaar voor zouden moeten zijn. Tót het schokkende nieuws van de jonge voorganger Andrew uit Amerika mij bereikte. Hij had zichzelf van het leven beroofd, notabene in zijn eigen kerk. Hij liet zijn vrouw, kinderen, vrienden, familie- en kerkleden met grote vraagtekens achter. De angst vloog me naar de keel! Hoe was dit mogelijk? Dat je een kind van God bent, of in de bediening staat is dus schijnbaar… geen garantie?
Tegelijkertijd dwong deze situatie mezelf om te gaan praten en hulp te zoeken. Ik kwam uiteindelijk in contact met de vrouw van deze jonge voorganger, Kayla Stoecklein, met wie ik een interview mocht doen (bekijk hiervoor de uitzending Let’s talk about mental Health | Simply Jesus op YouTube). Het is enorm inspirerend om te zien hoe zij met haar verhaal aan de wereld laat weten: er is wel degelijk hoop!
Mijn gesprek met haar viel nagenoeg in dezelfde periode als de tragische dood van de jonge rapper Michaël Gabriël. Ook hij overleed aan zelfdoding. Een aantal jaar daarvoor werkten we samen tijdens ons tienerevenement ‘Like Jesus’. Hij kreeg als geen ander de zaal in beweging, van voor naar achter! Ik merkte dat het me raakte om te zien dat juist creatieve geesten extra gevoelig zijn voor mentale problemen. Ik denk dat we in deze tijd, waarin de druk zo hoog is en er talloze prikkels op ons afkomen, genoodzaakt zijn om bezig te gaan met die ene vraag: hoe dragen we zorg voor onze interne wereld?

Brandende flat

Ik ben er allang achter: je externe wereld kun je niet beïnvloeden, maar je interne wereld wel. Daarmee bedoel ik dat we invloed kunnen uitoefenen op het verhaal dat we onszelf vertellen. En dat begint ermee dat we allereerst eerlijk zijn over het feit dat er mensen zijn met een gebroken hart of brein. Ze horen bij ons. Oók in de christelijke wereld. Iemand die uit het leven stapt is te vergelijken met iemand die uit een brandende flat wil ontsnappen. Hij of zij staat voor een onmogelijke keuze: springen of levend verbranden? Een bekende Holocaustoverlever zei het eens als volgt: “Je hebt op zo’n moment meer moed nodig om te leven dan om te sterven.” En ik kan uit eigen ervaring zeggen dat het echt zo is.
Inmiddels ben ik ervan overtuigd dat iemand die uit het leven stapt of wil stappen, ziek is. Overlijdt iemand uit onze omgeving aan een ernstige lichamelijke ziekte, dan leven we allemaal intens mee. Maar zodra iemand aan zelfdoding sterft, zitten we vol vragen. Hadden ze niet dit? Hadden wij niet dat? Waarom heeft God niet ingegrepen? Terwijl deze persoon net zo goed overlijdt aan een ziekte.
Wat ben ik dankbaar dat het gesprek hierover steeds meer gevoerd kan worden. En dat ik zelf ook de keuze heb gemaakt om hier open en eerlijk over te zijn. Ik geloof dat we de dingen mogen zien voor wat ze zijn. En dat wanneer mensen hulp nodig hebben, ook in de vorm van een psycholoog of medicatie, we ze hierin met liefde en compassie mogen ondersteunen en verwelkomen.

Massada

Ik wil afsluiten met dit echt gebeurde verhaal. In 70 na Christus bereikt het Romeinse leger de citadel van Massada, gelegen op een rots bij de Dode Zee in Israël. In de citadel schuilt een groep van 960 zeloten voor het Romeinse leger. Drie jaar lang houden ze stand en weerstaan ze elke Romeinse aanval. Maar op 15 april 73 moeten de zeloten er toch aan geloven: de Romeinen dringen binnen. In plaats van door te vechten, plegen de zeloten massaal zelfmoord.
Dit verhaal wordt in sommige geschiedenisboeken beschreven als een heldendaad: je eigen leven nemen in plaats van overgave aan je vijand. Zelf vond ik het vergelijkbaar met mensen die kampen met mentale problemen. Ook zij hebben het gevoel achternagezeten te worden door de vijand. Het laatste wat ze willen is leven onder het regime van die vijand. In een wanhoopspoging offeren ze hun eigen leven op, in de hoop eindelijk rust te vinden.
De zeloten worden vaak gezien als helden. Mensen met mentale problemen vaak als zwakkelingen. Hoe je er ook naar kijkt: we zullen dit thema eerlijk met elkaar onder ogen moeten komen. Ik weet van mezelf dat ik elk oordeel hierover naast me neer heb gelegd. Mijn besluit staat vast: ik zal met open armen, handen en ogen luisteren naar hun persoonlijke verhalen. •

David de Vos

Worstel jij met jouw mentale gezondheid?
Onderschat het niet, maar doorbreek de stilte. Begin te spreken – bij je familie, een goede vriend of vriendin, je voorganger, het pastoraal team, de hulplijn 0800-0113 – en vraag om hulp!

Als je ‘Ik wil dood’ intypt in Google
Jan-Willem Bosman
Wat verwacht je als je de woorden ‘ik wil dood’ intypt in Google? Hulp bij zelfdoding? Een adres van iemand die speciale pillen daarvoor verkoopt? Of kun je ook nog verrast worden? Het internet is tegenwoordig de eerste plek waar we naartoe gaan als we vragen hebben. Of het nu gaat om het checken van het weer via buienradar, om te zien hoe Max Verstappen ervoor staat in de Formule 1 of om manieren om rijk te worden te vinden. Overal gebruiken we het internet voor. Zelfs als het gaat om suïcide – dagelijks worden de woorden ‘ik wil dood’ duizenden keren ingetypt op Google. De zoekresultaten bieden bijna allemaal methoden voor suïcide of promotie van ‘medicijnen’ daarvoor.
Sinds kort prijkt bovenaan de lijst van resultaten de website ik-wildood.nl, een initiatief van Jesus.net. Hier hebben we een hoopvolle website ontwikkeld die tweede kansen laat zien: eerlijke en persoonlijke verhalen die echt helpen. Dagelijks bezoeken velen de website en vinden er hoop te midden van wanhoop.
Het internet heeft een duistere en een lichte kant. En meer dan wij soms denken is het aan ons om te bepalen welke kleur we eraan geven. Met websites zoals ik-wil-dood.nl, kunnen we een wereldwijde impact hebben op mensen die naar hoop en antwoorden zoeken. Laten we het internet vullen met positieve inhoud en een bron van hoop en inspiratie worden voor allen die het nodig hebben. •
Jan-Willem Bosman is directeur bij Jesus.net, een wereldwijd samenwerkingsverband waarbij 120 christelijke organisaties zijn aangesloten. Deze organisaties hebben verschillende evangeliserende websites met elkaar verbonden en maken er hun missie van om zoekers op internet te ontmoeten met waardevolle en bemoedigende inhoud.

Wereld suïcide preventie dag
Op zondag 10 september is het Wereld suïcide preventie dag. Een dag waarop wordt stilgestaan bij de mensen die zijn overleden door suïcide, bij mensen die een poging hebben overleefd en bij iedereen die door suïcide is geraakt. Het doel van de dag is om suïcide bespreek te maken en te voorkomen. Zie ook: www.113.nl