Een speciale dag om de Here God te danken

Blijf in Hem geworteld en gegrondvest, houd vast aan het geloof dat u geleerd is en wees vervuld van dankbaarheid (Kolossenzen 2 vers 7)

Op woensdag 6 november is het dankdag voor gewas en arbeid. Voor veel protestanten een vertrouwd begrip, voor veel evangelische christenen een onbekend gebruik. Waarom wordt dankdag gevierd? En waar komt dankdag eigenlijk vandaan? Ervaren wij nog het wonder van de oogst; en dat we werk en inkomen hebben?

Daar zat ik dan – 13 jaar oud – op een woensdagmiddag begin november in de kerk. Ik zat er samen met vele andere kinderen: het was dankdag. “Natuurlijk zit je dan in de kerk!” Dankdag vieren was voor mij zo normaal dat ik toch enigszins verbaasd was toen ik in mijn studententijd ontdekte dat andere christenen dankdag helemaal niet kenden.

Vooral in de protestantse traditie viert men al eeuwenlang ‘biddag’ en ‘dankdag’. Of eigenlijk heet het ‘biddag/ dankdag voor gewas en arbeid’ (in vissersdorpen aangevuld met ‘visserij’). Biddag vindt plaats aan het begin van het landbouwseizoen (op de tweede woensdag in maart). Op biddag wordt een zegen gevraagd over het gewas dat gezaaid wordt, en de arbeid die gedaan gaat worden. Dankdag wordt gevierd na het binnenhalen van de oogst (op de eerste woensdag in november). God wordt dan gedankt voor de ontvangen zegen. Dit als markering van twee belangrijke momenten om de mens bewust stil te laten staan bij de afhankelijkheid van God. Op veel plekken is ’s ochtends of ‘s middags een kinderdienst en ’s avonds een reguliere kerkdienst.

Geschiedenis

De koppeling tussen zaaien, oogsten en dankbaarheid aan God is heel Bijbels. We lezen het in Gods Woord vaak: Abel offert God van wat Hij had geoogst (Genesis 4:4), bij de instelling van het offer van de eerstelingen wordt Israël opgedragen de eerste oogst als dankoffer aan God te geven (Deuteronomium 26:1-11) net als bij het binnentrekken van het beloofde land (Leviticus 19:23-25). Tijdens de herbouw van Jeruzalem stelt Nehemia de dankoffers weer in (Nehemia 10:36-40). Ook bij de ingestelde feesten zoals het Wekenfeest (Deuteronomium 16) en het Loofhuttenfeest (Leviticus 23) wordt de dankbaarheid aan God verbonden aan hetgeen ontvangen is. Uit dankbaarheid wordt een deel van de oogst aan de Here God teruggegeven. Het is dan zelfs verplicht om blij te zijn en uitbundig feest te vieren.

Bij de instelling van het Avondmaal (Mattheüs 26:26-28) wordt het Griekse woord eucharisteō gebruikt (daar komt ons woord eucharistie vandaan); dit betekent ‘dankbaar zijn’. Jezus dankt hier voor het offer van het Pesachlam; maar ook symbolisch voor zijn naderende offer aan het kruis. Ook de Here Jezus verbindt dus dankbaarheid aan hetgeen wij van God ontvangen.

Al in de kerk in de eerste eeuwen na Christus worden quatertemperdagen (latijn voor vier seizoenen) gevierd: rond de wisseling van de seizoenen wordt op zo’n dag gebeden en gevast. Ook de eerste opbrengst van de oogst wordt aan God gewijd.

Na de reformatie wordt afstand genomen van de rooms- katholieke gebruiken en worden gebedsdagen op een eigen manier ingevuld. Er ontstaan langzaam vaste gebedsdagen om Gods zegen te vragen over de oogst, en Hem achteraf te danken voor de oogst. In de 16e eeuw zijn biddagen al bekend, uitgeschreven door de burgerlijke of kerkelijke overheid. Tijdens de Synode van Dordrecht (1578) wordt besloten om bij rampen te bidden en te danken. Predikanten roepen in deze diensten op tot ‘verootmoediging en gebed’. Door de industrialisatie (vanaf circa 1850) wordt onze samenleving steeds minder een agrarische samenleving en wordt ‘arbeid’ toegevoegd aan ‘gewas’.

Verootmoediging

Het oud-Nederlandse woord ‘verootmoediging’ wordt buiten de kerk amper meer gebruikt. En laten we eerlijk zijn, hoe vaak horen we dit woord nog in de kerk? Verootmoedigen betekent ‘zich nederig opstellen’. De gebedsdagen waren in de vroegchristelijke kerk vooral gericht op verootmoediging, vandaar ook het bidden en vasten. Men stelt zich nederig op tegenover God omdat men weet dat men van Hem afhankelijk is. In de agrarische samenleving hadden muizenplagen, natte zomers of schimmelziektes direct gevolgen voor je dagelijkse voedsel. Vandaag de dag merken we dit amper meer. Modernisering en uitvindingen zorgen ervoor dat de oogst beschermd en bewaard kan worden. En als er een oogst mislukt importeren we onze producten gewoon uit een ander land. Maar de genoemde rampen herinnerden mensen wel aan hun beperkingen, en zorgden voor verootmoediging.

Dat confronteert wel. Want verootmoedig jij je nog voor God? Stel je je nederig op omdat je weet dat je kwetsbaar bent en afhankelijk van de levende God? Wij stellen ons vertrouwen in supermarkten, internet en luxe die ons voorzien van wat we nodig hebben. Het besef van de afhankelijkheid van God is door de welvaart soms ver weg. Daarom een oproep om je te verootmoedigen, om je nederig op te stellen ten opzichte van de Here God. Om Hem dankbaar te zijn voor wat Hij dagelijks geeft. Om een dag stil te staan bij wat Hij geeft!

Afhankelijkheid

Wat is het een mooi gebruik om aan het begin van elk zaaiseizoen een speciale dag te hebben om God de eer te geven als Schepper van hemel en aarde; als voorziener van alles wat leeft, bloeit en groeit. Om je te verootmoedigen, om al je werk voor Hem neer te leggen. En om aan het eind van het oogstseizoen een speciale dag te hebben om de Here God te danken voor Wie Hij is en voor wat Hij gaf. Dit omdat het ons helpt om ons te verootmoedigen. Is er dan een speciale dag nodig om onze dankbaarheid aan God te tonen? Nee, we mogen onze dankbaarheid elke dag aan de Here God laten merken. Maar een vaste dag met bijbehorende dienst helpt ons wel herinneren hoe afhankelijk en kwetsbaar we zijn.

De Bijbel leert ons om God te danken onder alle omstandigheden (1 Thessalonicenzen 5:18), ook als er moeiten zijn. Dat vind ik ontzettend lastig omdat er soms hele moeilijke dingen gebeuren, ook in mijn leven. Maar God is niet alleen onze dank waard als het in óns leven goed gaat. Onze omstandigheden kunnen begrijpelijkerwijs onze stemming bepalen, maar God is onze dankbaarheid op alle momenten waard.
Woensdag 6 november 2024 is het dankdag. Wees dankbaar voor het leven, voor alles wat de Here God geeft. Paulus zei het al: ‘… wees vervuld van dankbaarheid.’ (Kolossenzen 2 vers 7). Zoek een kerk in de buurt waar er gedankt wordt, of organiseer in je eigen gemeente een dankdienst. Ik bid dat wij als christenen mogen groeien in deze dankbare houding, in elke situatie, wellicht zelfs met een kerkdienst. •

Erik Posthouwer

Erik Posthouwer is als predikant verbonden aan de Andreaskerk in Putten. Hij is getrouwd met Agnes, en vader van vier kinderen.