In dienst van God nabij de frontlinie

Vadym Proshak (50) is voorganger in het Oekraïense Zaporizhzhya, een stad die veelvuldig onder vuur ligt.

Terwijl zijn gezin en een deel van zijn gemeente al drie jaar in Nederland verblijven, biedt Vadym pastorale hulp aan zijn gemeente en aan vluchtelingen uit bezet gebied. Inmiddels komt de frontlinie steeds dichter bij de stad te liggen en wordt de situatie nijpender.

Op het moment dat het interview plaatsvindt, is Vadym Proshak net teruggekeerd van een bezoek aan zijn gezin en gemeente in Slochteren, Nederland, en bevindt hij zich weer 2700 kilometer van hen vandaan. “Aan het begin van de oorlog hebben mijn vrouw en ik besloten dat zij met onze kinderen zou weggaan. Een keer of vijf per jaar ga ik een aantal weken naar Slochteren in Nederland, waar mijn gezin en een deel van mijn gemeente zich bevinden.”

Vadym is voorganger van een van de acht baptistengemeentes in Zaporizhzhya. Op papier telt de gemeente tweehonderd leden, maar de diensten op zondag worden doorgaans door zo’n driehonderd mensen bezocht. Doordeweeks zijn er activiteiten voor tieners die druk bezocht worden. “Er zijn weinig tot geen activiteiten meer voor tieners, daarom komen ze graag naar onze activiteiten. En we zien dat harten worden aangeraakt door de Heilige Geest. Zo’n veertig mensen zijn vorig jaar tot geloof gekomen, voornamelijk jonge mensen.

Het is een bijzondere tijd waarin we leven. Niets is stabiel, we zien een constante stroom van mensen die komen en gaan. Ook in het leiderschap zien we mensen vertrekken en nieuwe mensen komen. Met name als er zware aanvallen zijn, vluchten velen, om later vaak toch weer terug te keren.”

Wat merk je van de aanvallen?
De stad wordt elke nacht aangevallen; met name door drones. De regio waarin we ons bevinden is voor tweederde bezet door het Russische leger. Lange tijd bevond de frontlinie zich zo’n dertig kilometer hier vandaan, maar die is inmiddels verschoven, dichter naar de stad toe. De laatste maand worden de aanvallen zwaarder. Ondanks dat gaat het leven redelijk normaal door. Omdat dit zo’n grote stad is, merk je het niet altijd als een ander deel van de stad aangevallen wordt. Maar gisteren is een kruising waar ik dagelijks overheen rijd gebombardeerd; tien mensen zijn daarbij omgekomen. Ook hebben we al een keer meegemaakt dat een drone die zich bijna boven onze kerk bevond, uit de lucht werd geschoten.”

Wat doet het met de mensen?
“Je gaat elke avond naar bed met het besef dat je misschien niet meer wakker zult worden, maar op de een of andere manier raak je eraan gewend. Je kunt niet je hele leven in een schuilkelder leven, dus op een gegeven moment ga je toch weer door met je dagelijks leven. We hebben een app die ons alarmeert dat er raketten onderweg zijn, en dan kijk je om welk gedeelte van de stad het gaat en besluit je of je wel of niet naar de schuilkelder gaat. Het is idioot eigenlijk. Dat besefte ik toen mijn kinderen hier waren tijdens de kerst. Toen de stad werd aangevallen waren ze heel bang, een normale reactie eigenlijk.
Wat ik ook zie is dat slechte mensen slechter worden en goede mensen beter worden. Aan de ene kant zie je mensen die volkomen wetteloos leven en aan de andere kant mensen die zich volledig richten op vrijwilligerswerk om de gemeenschap te dienen.”

Je leeft al drie jaar gescheiden van je gezin, wat doet dat met je?
“Dat ik veel minder betrokken kan zijn bij mijn opgroeiende kinderen vind ik vooral lastig. Mijn 18-jarige dochter is inmiddels gedoopt en lid van de kerk, mijn zoons van 11 en 15 hebben die keuze nog niet gemaakt, en ik wil graag met ze optrekken en ze opvoeden tot mannen van God.
Onlangs was ik aan het eind van mijn tweede vijfjarentermijn als voorganger en de gemeente stemde ervoor dat ik zou aanblijven. Zelf wilde ik zowel vertrekken als blijven. Mensen hier hebben mij nodig, maar de gemeenteleden in Nederland ook. Ik heb het God gevraagd en ik merkte dat Hij wil dat ik hier nog blijf. Nu de frontlinie dichter bij de stad ligt en bezetting dreigt, moedigen we mensen aan om te vertrekken als ze daartoe in staat zijn.
We horen slechte berichten over de situatie in bezet gebied. Het is bekend dat ze de namen en adressen hebben van iedereen die invloed heeft in de stad, waaronder de voorgangers van kerken. Mijn naam staat op de lijst, daarom is het niet veilig voor mij om te blijven als de stad bezet wordt. Tegelijkertijd wil ik er zijn voor de mensen hier, tot het bittere eind.”

Is het mogelijk om in zo’n situatie je vijanden liefhebben, zoals de Bijbel zegt?
“Ik was al bang voor deze vraag. Het is ontzettend lastig. Als je om je heen ziet wat er gebeurt, dan krijg je bepaalde gevoelens in je hart. Ik ben Davids psalmen beter gaan begrijpen, als hij bidt dat God de kinderen van zijn vijanden zal doden. Ik weet dat dat verkeerde gedachten zijn maar ik herken ze wel. Daarom bid ik dat ik iedereen zal liefhebben, zelfs degenen die me pijn doen. Ik bid ook voor de leiders, van Oekraïne en van onze buren, voor beide kanten. Zoveel jonge mensen komen om. We bidden dat God harten aanraakt. Als dat gebeurt zal alles veranderen.”

Waarvoor kunnen wij bidden?
“Voor kracht om ons werk vol te houden, het kan soms erg zwaar zijn. Voor mensen om te helpen in het leidersteam en voor hulpverlening in de stad. We kunnen daardoor duizenden bereiken met Gods boodschap. Maar soms lijkt alles uitzichtloos, en kun je alleen maar huilen. We geloven dat God ‘in control’ is en dat Hij soms oorlogen toelaat, zoals we ook in de Bijbel lezen. Daarom bid ik dat God het aantal oorlogsdagen zal verkorten. Ik ben nog meer gaan inzien wat het betekent als God je roept voor een bepaalde bediening. Als mens kun je je eigen keuzes maken, maar als je Gods wil volgt dan ervaar je zijn zegen, elke dag.”

Zaporizhzhya is een stad in het zuidoosten van Oekraïne. Voor de oorlog telde de stad zo’n 800 duizend inwoners. Velen zijn gevlucht na de inval door Rusland op 24 februari 2022. Maar nieuwe bewoners zijn daarvoor in de plaats gekomen: Oekraïense vluchtelingen uit gebieden die door Rusland zijn veroverd en bezet. Momenteel telt de stad naar schatting zo’n 500 duizend inwoners.
Dertig kilometer hemelsbreed van de stad bevindt zich de kerncentrale waar in 2022 gevechtshandelingen plaatsvonden. De centrale is inmiddels bezet door het Russische leger en is grotendeels stilgelegd

Interview: Carina Bergman